Şalter Nedir?

Elektrik sistemlerinde mutlaka bulunan şalter, daha çok devre kesici gibi bir kısa tanımla bilinir. Ancak şalter ne demek diye konuyu detaylı incelerken, Almancada schalten kelimesinden dilimize geçen şalterin karşılığı, “bir elektrik devresindeki akımın değişimini sağlayan veya gerekli durumlarda bunu kesen devre kesici” olarak açıklanır. Bir elektrik sisteminde aslında koruma amaçlı olarak yer alan bu sistemin devreden geçen akım değerini kontrol ettiğini de söyleyebiliriz. Fazla bir akım karşısında şalter atması yaparak elektrik akımı durdurulur. 

Şalter Nasıl Çalışır?

Şalterin temel çalışma prensibi elektrik devresinde fazla akım oluştuğunda korumaya geçerek devreyi durdurmasıdır. Bunu da şu aşamalarıyla yapar;

1-) Termik Koruma: Burada ısı artışı durumunda gösterilen reaksiyondan bahsedilir. Bi-metal ve ısıl genleşmede farklı katsayılara sahip olan iki metal preslenerek bu sistemde kullanılır. Aşırı akım ile birlikte ısınma yaşanır ve bi-metalde genleşme olur. Iıs genleşmesi daha fazla olan metal, diğerinin üzerine doğru bükülür. Bu doğrultuda bi-metal, perdeye temas eder ve sistem tetiklenir. Bu sayede kontaklar ayrılır ve şalter atması oluşarak sistem korunmuş olur.

2-) Manyetik Koruma: Kısa devre oluştuğunda yüksek akımın manyetik çekirdek üzerinde oluşturduğu indüklenme vardır. Bu yay kuvvetini yenmiş olduğunda perde de hareket eder. Bu durumda şalter trip konumu almış olur. Kontaklarda devreye girerek akım kesilmiş olur. Bu koruma tipinde kontakların açılmasında iki iletken ucun arasında iyonize yanma olur. Ark olarak adlandırılan bu durumda arkın sıcaklığı 50.000 C üzerinde olursa şaltere büyük zarar verebilir. Ark etrafındaki manyetik alan seperatöre itilir, arkın boyu uzar incelir ve seperatör plakalar arasında kopmuş olur. Arkın oluşturduğu yüksek sıcaklıktan dolayı bir gaz çıkışı da olur. Bu gaz ile arkın söndürülmesi gerçekleştirilir.

3-) Elektronik Açtırma Üniteli Devre Kesiciler: Kısa devre koruma ve aşırı yük korumaları bununla gerçekleştirilir. Bu sistemde içerisinde bara ve akım taşıyan kablo geçirilen akım trafosu ile elektronik devre kartı ve açtırma ürünleri vardır. Akım, trafo üzerinde sekonder akıma neden olur. bu elektronik devre kartına gönderilir. Bobin perde hareket eder, mekanizmanın tetiklenmesiyle kontaklar birbirinden ayrılır ve devre kesilmiş olur.

4-) Kaçak Akım Korumalı Devre Kesiciler: Toprak kaçak akımına karşı kullanılan bir sistemdir. Bu kaçak akım rölesinde toroidal akım trafosu ile çalışma mevcuttur. Açtırma bobiniyle birlikte devre kesiciler ayarlanır. Bununla birlikte koruma kompakt olarak sağlanmış olur. 

Şalter Ne İşe Yarar?

Şalterler, bir elektrik devresinde olağandışı akım durumlarında devreye girer. Eğer ki devreden geçen akım belirtilenin üzerinde olursa anında elektrik akımı kesilir. Tabii farklı sistemler mevcut olacağından bu sistemde farklı yöntemlerle sağlanabilir. Herhangi bir elektrik kesintisi durumunda ilk olarak şalter açık kapalı olup olmadığı kontrol edilir. Uygun koşullarda tekrardan açılabilir. Bu sistemin çalışması elektrik devresinden dolayı yaşanabilecek yangınları, ısınmaları ve de ev cihazlarını korumaktadır. 

Şalter Parçaları Nelerdir?

Şalterde birden fazla parça bulunur. Her birinin görevi farklıdır. Bir bütün olarak ele alındığında herhangi birinde yaşanan aksaklık komple sistemi etkileyebilir. Şalter parçaları genel anlamıyla şöyle listelenebilir;

1-) Gövde ve Kapak

2-) Kurma Kolu

3-) Kontak (Sabit ve Hareketli Kontak)

4-) Perde 

5-) Bi-Metal

6-) Limitör

7-) Ark Söndürme Hücresi (Ark)

8-) Bara

9-) Termik Bara

10-) Terminal

11-) Trip (Test) Butonu

12-) Açtırma Bobini

13-) Yardımcı Kontak

14-) Uzatmalı Kurma Kolu

15-) Motor Mekanizması

16-) Düşük Gerilimli Bobin

17-) Alarm Kontağı

Ancak bu parçalarda şalter çeşitlerine göre daha güçlü veya daha farklı olabilir. Mesela trip bobininde güç kaynağı akü olur. Yüksek akımdaki kesicilerde de akım transformatörü, iç kotnrol güç kaynağı ve de koruma rölesi bulunmaktadır.